Jedyność i jedność kościoła

Pan Jezus, jedyny Zbawiciel, nie ustanowił zwyczajnej wspólnoty uczniów, lecz założył Kościół jako tajemnicę zbawczą. On sam jest w Kościele, a Kościół jest w Nim (J 15:1-12; Ga 3:28; Ef 4:15-16; Dz 9:5); dlatego pełnia tajemnicy zbawczej Chrystusa należy także do Kościoła, nierozerwalnie złączonego ze swoim Panem. Jezus Chrystus bowiem nadal jest obecny i prowadzi swoje dzieło odkupienia w Kościele i poprzez Kościół ((Kol 1:24-27)47, który jest Jego Ciałem (1 Kor 12:12-13,27; Kol 1:18)48. Tak jak głowa i członki żywego ciała, chociaż nie są tożsame, są nierozdzielne, tak również Chrystusa i Kościoła nie należy utożsamiać, ale nie można też oddzielać, stanowią bowiem jedynego «całego Chrystusa»49. Ta sama nierozdzielność jest wyrażona w Nowym Testamencie także przy pomocy analogii Kościoła jako Oblubienicy Chrystusa (2 Kor 11:2; Ef 5:25-29; Ap 21:2,9)50.
Dlatego w powiązaniu z jedynością i powszechnością zbawczego pośrednictwa Jezusa Chrystusa należy stanowczo wyznawać jako prawdę wiary katolickiej jedyność założonego przezeń Kościoła. Tak jak jest jeden Chrystus, istnieje tylko jedno Jego Ciało, jedna Jego Oblubienica: «jeden Kościół katolicki i apostolski»51. Ponadto obietnice Pana, że nigdy nie opuści swojego Kościoła (Mt 16:18, 28:20) i będzie nim kierował przez swego Ducha, oznaczają też, iż według wiary katolickiej jedyność i jedność Kościoła, a także wszystko to, co stanowi o jego integralności, nigdy nie przeminie52.
Wierni zobowiązani są wyznawać, że istnieje historyczna ciągłość - zakorzeniona w sukcesji apostolskiej53 - pomiędzy Kościołem założonym przez Chrystusa i Kościołem katolickim: «To jest jedyny Kościół Chrystusowy (…), który Zbawiciel nasz po zmartwychwstaniu swoim powierzył do pasienia Piotrowi (J 21:17), zlecając jemu i pozostałym apostołom, aby go krzewili i nim kierowali (Mt 28:18-20), i który założył na wieki jako 'filar i podwalinę prawdy' (1 Tm 3:15). Kościół ten, ustanowiony i zorganizowany na tym świecie jako społeczność, trwa w (subsistit in) Kościele katolickim, rządzonym przez następcę Piotra oraz biskupów pozostających z nim we wspólnocie (communio)»54. W wyrażeniu «subsistit in» Sobór Watykański II chciał ująć łącznie dwa stwierdzenia doktrynalne: po pierwsze, że Kościół Chrystusowy, pomimo podziału chrześcijan, nadal istnieje w pełni jedynie w Kościele katolickim; po drugie, że «liczne pierwiastki uświęcenia i prawdy znajdują się poza jego organizmem»55, to znaczy w Kościołach i kościelnych Wspólnotach, które nie są jeszcze w pełnej wspólnocie z Kościołem katolickim56. Jednak w odniesieniu do tych ostatnich należy stwierdzić, że ich «moc pochodzi z samej pełni łaski i prawdy, powierzonej Kościołowi katolickiemu»57.
Istnieje zatem jeden Kościół Chrystusowy, który trwa w Kościele katolickim rządzonym przez Następcę Piotra i przez biskupów w łączności z nim58. Kościoły, które nie będąc w pełnej wspólnocie z Kościołem katolickim, pozostają jednak z nim zjednoczone bardzo ścisłymi więzami, jak sukcesja apostolska i ważna Eucharystia, są prawdziwymi Kościołami partykularnymi59. Dlatego także w tych Kościołach jest obecny i działa Kościół Chrystusowy, chociaż brak im pełnej komunii z Kościołem katolickim, jako że nie uznają katolickiej nauki o prymacie, który Biskup Rzymu posiada obiektywnie z ustanowienia Bożego i sprawuje nad całym Kościołem60.
Natomiast Wspólnoty kościelne, które nie zachowały prawomocnego Episkopatu oraz właściwej i całkowitej rzeczywistości eucharystycznego misterium61, nie są Kościołami w ścisłym sensie; jednak ochrzczeni w tych Wspólnotach są przez chrzest wszczepieni w Chrystusa i dlatego są w pewnej wspólnocie, choć niedoskonałej, z Kościołem62. Chrzest bowiem sam w sobie zmierza do osiągnięcia pełni życia w Chrystusie poprzez integralne wyznawanie wiary, Eucharystię i pełną komunię w Kościele63.
«Nie wolno więc wiernym uważać, że Kościół Chrystusowy jest zbiorem - wprawdzie zróżnicowanym, ale zarazem w jakiś sposób zjednoczonym - Kościołów i Wspólnot eklezjalnych. Nie mogą też mniemać, że Kościół Chrystusowy nie istnieje już dziś w żadnym miejscu i dlatego winien być jedynie przedmiotem poszukiwań prowadzonych przez wszystkie Kościoły i wspólnoty»64. W rzeczywistości «elementy tego Kościoła już nam danego istnieją 'łącznie i w całej pełni' w Kościele katolickim oraz 'bez takiej pełni' w innych Wspólnotach»65. «Same te Kościoły i odłączone Wspólnoty, choć w naszym przekonaniu podlegają brakom, wcale nie są pozbawione znaczenia i wagi w tajemnicy zbawienia. Duch Chrystusa nie wzbrania się przecież posługiwać nimi jako środkami zbawienia, których moc pochodzi z samej pełni łaski i prawdy, powierzonej Kościołowi katolickiemu»66.
Brak jedności wśród chrześcijan jest z pewnością raną dla Kościoła: nie w tym sensie, że Kościół jest pozbawiony jedności, lecz że podział «przeszkadza w pełnym urzeczywistnieniu się jego powszechności w historii»67.

Przypisy

5	0 Por. Sob. Wat. II, Konst. Lumen gentium, 6
47	Por. Sob. Wat. II, Konst. Lumen gentium, 14
48	Por. tamże, 7
49	Por. św. Augustyn, Enarrat. in Psalmos, Ps 90, Sermo 2, 1: CCL 39, 1266; św. Grzegorz Wielki, Moralia in Iob, Praefatio, 6, 14: PL 75, 525; św. Tomasz z Akwinu, Summa Theologiae, III, q. 48, a. 2 ad 1
51	Symbolum maius Ecclesiae Armeniacae: DS 48. Por. Bonifacy VIII, Bulla Unam sanctam: DS 870-872; Sob. Wat. II, Konst. Lumen gentium, 8
52	Por. Sob. Wat. II, Dekr. Unitatis redintegratio, 4; Jan Paweł II, Encykl. Ut unum sint, 11: AAS 87 (1995) 921-982
53	Por. Sob. Wat. II, Konst. Lumen gentium, 20; por. również św. Ireneusz, Adversus haereses, III, 3, 1-3: SC 211, 20-44; św. Cyprian, Epist., 33, 1: CCL 3B, 164-165; św. Augustyn, Contra advers. legis et prophet., 1, 20, 39: CCL 49, 70
54	Sob. Wat. II, Konst. Lumen gentium, 8
55	Tamże. Por. Jan Paweł II, Encykl. Ut unum sint, 13; Sob. Wat. II, Konst. Lumen gentium, 15 i Dekr. Unitatis redintegratio, 3
56	Jest więc sprzeczna z autentycznym znaczeniem tekstu soborowego interpretacja tych, którzy z wyrażenia subsistit in wyprowadzają tezę, że jedyny Kościół Chrystusa mógłby również trwać w niekatolickich Kościołach i Wspólnotach kościelnych. «Sobór natomiast wybrał słowo «subsistit» właśnie po to, by wyjaśnić, że jest tylko jedno «istnienie» prawdziwego Kościoła, a poza widzialnym z nim związkiem istnieją tylko «elementa Ecclesiae», które będąc elementami Kościoła zmierzają i prowadzą do Kościoła katolickiego» (Kongregacja Nauki Wiary, Informacja o książce o. Leonardo Boffa OFM «Chiesa: Carisma e potere. Saggio di ecclesiologia militante»: AAS 77 (1985) 756-762)
57	Sob. Wat. II, Dekr. Unitatis redintegratio, 3
58	Por. Kongregacja Nauki Wiary, Dekl. Mysterium ecclesiae, 1: AAS 65 (1973) 396-408
59	Por. Sob. Wat. II, Dekr. Unitatis redintegratio, 14 i 15; Kongregacja Nauki Wiary, List Communionis notio, 17: AAS 85 (1993) 838-850
60	Por. Sob. Wat. I, Konst. Pastor aeternus: DS 3053-3064; Sob. Wat. II, Konst. Lumen gentium, 22
61	Por. Sob. Wat. II, Dekr. Unitatis redintegratio, 22
62	Por. tamże, 3
63	Por. tamże, 22
64	Kongregacja Nauki Wiary, Dekl. Mysterium ecclesiae, 1
65	Jan Paweł II, Encykl. Ut unum sint, 14
66	Sob. Wat. II, Dekr. Unitatis redintegratio, 3
67	Kongregacja Nauki Wiary, List Communionis notio, 17. Por. Sob. Wat. II, Dekr. Unitatis redintegratio, 4